بررسی تطبیقی زهدیات  و جلوه های ادبی آن در شعر ناصرخسرو و ابوالعتاهیه

چکیده

بدون شک  زهد و حکمت و موعظه از مهمترین موضوعات شعری در ادب عربی و فارسی به شمار می‌آید که این موضوع در این دو ادبیات سهم زیادی را به خود اختصاص داده است، زیرا شعر زهد تأثیر زیادی در پالایش نفوس بشری دارد. شعرای زاهد در خلال اشعارشان به تصویر احساسات و دریافت های پنهان خود پرداخته‌اند تا از تجربه‌های فردی خود پرده بردارند. شعر زهد در ادبیات عربی و فارسی جایگاه والایی را به خود اختصاص داده است، چرا که حاوی تجربه‌های فردی و انگیزه‌هایی است که شاعران را به سوی آن سوق می‌دهد. برترين شاعري که توانسته است شعر زهد را در ادب عربي، بنياد نهاده و توانايي خويش را در اين زمينه نشان دهد، ابوالعتاهيه است. وي به حق، پيشگام و بزرگ شاعران عرب در اين زمينه به شمار مي آيد. اما کسي که در شعر فارسي به شاعر زهد، معروف است و بخش مهم و بزرگي را از شعر خويش به اين موضوع اختصاص داده و به سبب چکامه هاي بلندش در اين غرض شعري، نزد همگان شهرت يافته است،ناصرخسرو قبادياني بلخي مي باشد. از آن جا که هدف این رساله تطبیق مصادیق زهد وجلوه های ادبی دیوان ناصرخسرو وابوالعتاهیه است بخش عمدة پژوهشبه بررسی اشتراکات فکری ناصرخسرو و ابوالعتاهیه اختصاص دارد. محورهاي اساسي اين پژوهش عبارتند از: پيشگفتاري در معرفي شعر زهد و سير آن در ادب عربي و فارسي و بررسي تطبيقي مضمون ها و ساختارهاي (مشترک يا متفاوت) شعر زهدي ابوالعتاهيه و ناصر خسرو و جلوه های ادبی در شعر زهد ناصر و ابوالعتاهیه يافته اساسي اين بخش از پژوهش، چنين است که ناصر خسرو از شعر ابوالعتاهيه، آگاهي داشته و از آن تاثير پذيرفته است اما در برخي از مضمون هاي شعر زهدي ناصر خسرو بيشتر از آنچه که نشانه تقليد و تاثيرپذيري ديده شود، موضوع «بينامتني»، «توارد خاطر» و «تجربه مشترک» شعري نمود دارد.

كليدواژه: شعر زهد،جلوه های ادبی، ابوالعتاهيه، ناصر خسرو، ادبيات تطبيقي.