مقاله جامع كوكسيديوز

پيشگفتار
كوكسيديوز مهمترين و متداولترين بيماري انگلي طيور است كه مي‌تواند موجب ايجاد خسارات اقتصادي عمده‌اي در مرغداريهاي صنعتي گردد.
زيان ناشي از تلفات، كاهش ميزان توليد- اشكالات ايجاد شده در ميزان ضريب تبديل غذائي، رشد و عملكرد گله در اشكال باليني و تحت باليني كوكسيديوز از جمله اين موارد بشمار مي‌آيند.
در سالهاي نخست پرورش تجاري طيور، وقوع فراوان كوكسيديوز اغلب منجر به بروز مسائل حادي مي‌گرديد پس از آن تفكيك تمايز شكل باليني كوكسيديوز از موارد تحت باليني آغاز شد بطور كلي اين مسئله مورد قبول قرار گرفته كه در مرغداريها اغلب اشكال تحت باليني و يا سطح پائين آلودگي با كوكسيديوز ديده مي‌شود كه فاقد اهميت اقتصادي قابل توجه مي‌باشند. با اين حال پس از گذشت چند سال، به دنبال افزايش شواهد بدست آمده اين نتايح مورد بازنگري قرار گرفته است. مطالعات دقيقي كه توسط B raunius  (1980) و Voeten و همكاران (1988) در سطح فارم بعمل آمد حاكي از آن است كه سطوح پايين آلودگي با كوكسيديوز قادر است بر روي عوامل مؤثر بر توليد تأثير زيانباري داشته باشد. (22) وسعت آسيب‌ها و ضايعات ناشي از اين بيماري بستگي به زمان وقوع در دوره پرورش دارد، در صورتيكه جوجه‌ها در دروة بحراني  يعني هفته سوم، چهارم و پنجم مبتلا به بيماري شوند، در دروه پس از بيماري تا زمان كشتار در جوجه‌هاي گوشتي و زمان توليد در مرغان تخمگذار خسارت وارده به توليد ديگر قابل جبران نخواهد بود.
اين بيماري از لحاظ اقتصادي ضررهاي هنگفتي را در بردارد كه در نوع خود بي‌‌نظير است زيرا در جهان اين بيماري ساليانه حدود 60 تا 120 ميليون دلار خسارت‌ مالي ايجاد مي‌كند كه اين امر بخوبي گوياي عمق فاجعه است علاوه بر اين هزينه‌‌هايي كه به طور سالانه در دنيا صرف خريد دارو، درمان و يا پيش‌گيري كوكسيديوز مي‌گردد، رقم اعجاب‌آور 150 ميليون دلاري مي باشد (7)
در آمريكا به تنهائي سالانه 60 ميليون دلار صرف هزينه‌هاي داروئي مربوط به كوكسيديوز مي‌شود براي اينكه بتوانيم تصوير درستي از كل سرمايه‌اي كه سالانه بواسطه  كوكسيديوز بطور جبران ناپذيري در سطح جهان زايل مي‌شود ارائه دهيم، در اينجا سود خالص چند شركت چند مليتي را كه بر طبق گزارش مجله معتبر اقتصادي فورچون در سال 1986 مقامهاي اول تا ششم را از حيث درآمد سالانه از بين 500 شركت چند مليتي كسب كرده‌اند ذكر مي‌كنيم
1. آي، بي، ام 000/555/6 دلار در سال
2. اكسون 000/870/4 دلار در سال
3. جنرال متورز 000/999/3 دلار در سال
4. فورد متور 400/515/2 دلار در سال
5. جنرال الكتريك 000/336/2 دلار در سال
6. آموكو 000/953/1 دلار در سال
اين مقايسه ساده نشان مي‌دهد كه سرمايه‌اي كه بوسيله كوكسيديوز در سال زايل مي‌شود از مجموع درآمد خالص چند شركت چند مليتي بزرگ بسيار بيشتر است.
(7 و 8)
متخصصين حدود 10-5% كل مرگ‌ومير را در سطور جهان بواسطه كوكسيديوز مي‌دانند (56) البته خساراتي كه در سطح بالا ذكر گرديد، شامل خساراتي فراوان ناشي از كوكسيديوز تحت  باليني نمي‌شود. خسارت منسوب به كوكسيديوز تحت باليني عبارت از افزايش ضريب تبديل غذايي و كاهش اضافه وزن مي‌باشد. محاسبه انجام شده نشان مي‌دهد كه اين شكل بيماري ضريب تبديل غذائي را 4 تا 10 درصد افزايش مي‌دهد. همچنين باعث كمبود وزن بدن بميزان 50 تا 100 گرم در پايان دوره پرورش جوجه‌هاي گوشتي مي‌شود. پيش‌بيني شده است كه به ازاي هر پرنده خساراتي معادل 5 تا 10 سنت آمريكا وارد مي‌شود.
سرمايه‌اي كه اكنون در صنعت پرورش طيور گوشتي در ‎آمريكا در جريان است به چندين ميليارد دلار بالغ مي‌شود و بنابراين كاربرد گسترده داروهاي ضد كوكسيديوز بخصوص در طيور گوشتي از اهميت فراواني برخوردار مي‌باشد. و از ضررهاي اقتصادي بسيار هنگفتي جلوگيري بعمل مي‌آورد.
كاربرد داروهاي ضدكوكسيديايي در هر كشور يك ضرورت تلقي مي‌شود ولي دقت در  انتخاب و نوع داروهاي ضدكوكسيديايي نيز نبايستي ناديده گرفته شود. عمده‌ترين مسئله در مورد كوكسيديوز انتخاب دارويي مناسب مي‌باشد. (1)

مقدمه
بيماري كوكسيديوز داراي اهميت جهاني در صنعت طيور مي‌باشد اين بيماري بوسيله  پروتوزآها كه انگلهاي تك سلولي مي باشند. ايجاد مي‌گردد. اين پروتوزآها  متعلق به شاخه آپي كمپلكسها  و جنس آيمرياها ‌ مي‌باشد. (2 و 10)
آيمرياها در اپيتليوم روده تكثير نموده  و سبب تخريب بافتها مي‌گردند و متعاقب آن فرآيندهاي هضم و جذب مختل گرديده، پرنده از دريافت مواد غذائي و آب محروم شده و در نتيجه دچار دهيدراتاسيون، كم خوني و حساسيت در برابر ساير عوامل بيماريزا مي‌گردد.
خانواده آيمرياها نسبت به هرگروه از حيوانات، اختصاصي مي باشند و كوكسيدياهاي ماكيان فقط ماكيان را آلوده مي‌كنند. 9 گونه آيمريا در ماكيان شناخته شده ولي فقط 5 گونه‌ آن بيماريزا تشخيص داده شده كه عبارتند از:
آيمريا نكاتريكس ، آيمريا برونتي ، آيمريا آسرولينا ، آيمرياماگزيما  و آيمرياتنلا  همانند بسياري از بيماريهاي انگلي، كوكسيديوز عمدتاً در پرندگان جوان بروز مي‌نمايد. زيرا پس از آلودگي پرنده با عامل بيماري‌، ايمني در برابر بيماري به سرعت ايجاد شده و توسعه مي‌يابد و ايمني حاصله پرنده را در برابر آلودگي مجدد در برابر همان گونه محافظت مي‌نمايد.
شيوع بيماري كوكسيديوز شكلهاي مختلفي داشته كه مي‌تواند بسيار حاد يا خيلي ملايم بوده بدون اينكه هيچگونه علائم باليني و يا تحت باليني را با اندازه‌گيري وزن بدن، يافته‌هاي آسيب شناسي، مقدار غذايي مصرفي، و يا اندازه‌گيري پارامترهاي خوني مشاهده نمود.
بيماري بسيار حاد در نتيجه بلع ميليونها اووسيست و نوع خيلي ملايم در نتيجه بلع تعداد بسيار كمي اووسيست ايجاد مي‌گردد. اكثر عفونتهاي ايجاد شده نسبتاً خفيف مي‌باشند. و ليكن بدليل امكان شيوع نوع خطرناك بيماري و خسارت اقتصادي ناشي از آن تقريباً تمام طيور جوان بطور دائم مقادير كمي از داروهاي ضدكوكسيديايي را دريافت مي‌كنند.
بدين صورت از بروز عفونت جلوگيري شده و يا حدت آن كاهش يافته و متعاقب آن ايمني ناچيزي ايجاد مي‌گردد وجود ايمني در جوجه‌هاي گوشتي مهم نمي‌باشد، زيرا آنها معمولاً فقط براي مدت 6 تا 8 هفته نگهداري مي‌شوند.
واكسنهاي بكار رفته عليه بيماري با موفقيت محدودي روبرو گرديده‌اند و عمدتاً در پولتهاي مادر و بوقلمونها مصرف مي‌شوند ندرتاً عمل واكسيناسيون در جوجه‌هاي گوشتي انجام مي شود زيرا حتي عفونت‌هاي خفيف كه توسط برخي از گونه‌هاي كوكسيديا ايجاد مي‌گردد قادرند بر روي افزايش وزن، ضريب تبديل غذايي و پيگمانتاسيون پوستي تأثير منفي بگذارند.

منابع

1. حسامي احمد، بررسي كوكسيديوز طيور و ارزيابي شيمي درماني آن پايان نامه شماره 2235، سال تحصيلي 73-1372

2.Calnek B.W, barner J.H. Beard C.W,Reid W.M, yoder H.W(1991)

Diseases of Pouttry Ninth Edition, pp: 780-799

3.Britton W.M,Hill CH.Barber c.w (1964) Amechanism of interaction between dietary protein levels and coccidiosis in chichs.J.Nutr. 82:306-310

4.Booth N.H and Mcdonald L.E (1988).veterinary pharmacology and therapeutics  Edition, the low stateuniversity university press pp:950-958

5.cuming R.B(1992) the biological control of coccidiosis by choice feeding. Proc XIX world’d poult.cong vol 2:425-428

6.40 Edgar,S.A (1993) How to prevent long- lasting resistance of coccldia to druy? Warld poultry- misset Agust 93

7. Howll J,Hanson J.onderna D and Harris W.N(1980) monensin of Toxicology in chichen . Avian disease 24: 1050-1053

8.Hurst R.E, pay E.J and Dilworthe B.C(1974) Effects of monensin  and sodium chlorid on broiler pertormance. Poul.sci 53(1)434-436

9. Johnson Jand Reid M.W (1970). Anticoccidial drugs lesion Scoring techniques and floorepen experiments with chichens.

Exp. Parasitol 28:30-36

10.Jordan F.T.W (1990). Poultry disease. Third edition pp:226-2244

11. kenneth W.B (1990) Trends in coccidisis control, Present consideration and future concerns. Zootechniqual international June 1994.

12.Levine pp,Norman D(1985) veteri nary protozoogy. 5 th Edition chapter 7 pp: 130-142 , 178-188 , 223-227

13. Lillehoj H.S.y,kellerl, Sevoianm (1989) Eimria tenella and E.acervulina: lymphokines secreted by on avian T.cell lymphoma or by sprozoite – stimulated lymphocyted protect chichen against avain coccidiosis Exp. Parasitol 69:54-64

14.Lillehoj H.S (1994). Immaune response to coccidian parasites vth International coccidisis conference p:11-18

15. Rrff M.D, chate MB (1980).Relation of restricted feeding and medication to coccidiosis control. Poult. Sci 59: 697-701

16.Ruff M.D (1989) Interaction of avian coccidiosis with other disease: Areview coccidio morphs, proc 5 th interual cocci. Conf inrapub. Paris pp:173-181

17.Schleifer J(1994). International coccidiosis conference.

Poult. Interational v: 33 N:z p:53-58

18. Shirley M.W(1993) control of coccidiosis with live vaccine. World poultry-missel Agust 93
19. solsby E.J.I (1982). Helmints, arthropods and protozian of domesticoted animal. Seventh Edition pp: 630-645
20. vertomen M.H (1993) How can aresistance problem be broken?

World poultry – misset agust 93

21. Vertomen M.H (1993). Factor which contribute to contract. World poultry – misset agust 93

22.voeten A.C, Brauris ww other F.W and marja A.J vau rieb (1988). Influence of coccidiosis on growth rate and feed conversion in broiler after experimental infection with eimeria acerv lina and E.maxima, the veterinary Quartery lol4: 256-264